Thời gian qua, Bộ Tư pháp đã tập trung thực hiện các nhiệm vụ được giao trong các Nghị quyết bảo đảm chất lượng, tiến độ. Tuy nhiên, bên cạnh kết quả đạt được, việc triển khai một số nhiệm vụ nêu trong các nghị quyết vẫn còn hạn chế, vướng mắc, nhất là trong việc thực hiện các bản án, quyết định hành chính đã có hiệu lực của Tòa án.
Tập trung nguồn lực cho công tác soạn thảo, thẩm định văn bản
Liên quan đến nhiệm vụ “theo dõi, đôn đốc, kiểm soát chặt chẽ việc xây dựng, ban hành văn bản quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành luật, pháp lệnh, nghị quyết của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã có hiệu lực thi hành”, theo Bộ Tư pháp, từ Kỳ họp thứ 2 Quốc hội Khóa XIV đến nay, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, các bộ, cơ quan ngang bộ đã ban hành được 296 văn bản quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành các luật, pháp lệnh. Đến nay, còn nợ ban hành 14 văn bản quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành.
Bộ Tư pháp đề nghị Thủ tướng Chính phủ tiếp tục chỉ đạo các bộ trưởng, thủ trưởng cơ quan ngang bộ, Chủ tịch UBND cấp tỉnh quan tâm, trực tiếp chỉ đạo xây dựng thể chế, tập trung nguồn lực cho công tác soạn thảo, thẩm định, trình, ban hành văn bản quy phạm pháp luật, bảo đảm tiến độ và chất lượng văn bản; thường xuyên kiểm tra, kiểm điểm, xác định rõ trách nhiệm và có hình thức xử lý nghiêm đối với cơ quan, đơn vị, cá nhân để xảy ra tình trạng chậm ban hành văn bản, văn bản ban hành không đảm bảo chất lượng.
Đối với nhiệm vụ “tổ chức thực hiện nghiêm Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2015, đảm bảo nâng cao chất lượng công tác soạn thảo, thẩm định, kiểm tra, rà soát văn bản quy phạm pháp luật”, theo Báo cáo, tính từ đầu nhiệm kỳ Quốc hội khóa XIV đến nay, Bộ Tư pháp đã thẩm định 96 dự án, dự thảo luật, pháp lệnh, nghị quyết, trong đó có 89 dự án, dự thảo được thẩm định từ đầu nhiệm kỳ khóa XIV đến hết Kỳ họp thứ 8 (tháng 10/2019) và 7 dự án, dự thảo thảo luật, pháp lệnh, nghị quyết được thẩm định từ tháng 11/2019 đến nay. Công tác kiểm tra, rà soát, hệ thống hóa văn bản quy phạm pháp luật được thực hiện thường xuyên theo đúng quy định của pháp luật.
Báo cáo cũng chỉ rõ: chất lượng một số văn bản chưa cao, số văn bản của bộ, ngành và địa phương có dấu hiệu trái pháp luật về nội dung, thẩm quyền được phát hiện qua công tác kiểm tra văn bản còn nhiều. Việc kiểm soát tính đồng bộ, thống nhất của hệ thống pháp luật đang gặp thách thức lớn do có những văn bản quy phạm pháp luật sau khi được ban hành đã đặt ra yêu cầu phải sửa đổi, bổ sung hoặc ban hành mới nhiều văn bản khác để bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ.
Từ bất cập này, trong thời gian tới, Bộ Tư pháp đề nghị các bộ, ngành, địa phương tiếp tục nâng cao chất lượng thẩm định văn bản, đề nghị xây dựng, dự án, dự thảo văn bản quy phạm pháp luật bảo đảm đúng quy định, thực hiện nghiêm kết luận của Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội tại Phiên giải trình của Bộ trưởng Bộ Tư pháp và Bộ trưởng, Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ đã giải trình trước Ủy ban Pháp luật của Quốc hội về công tác thẩm định và việc tiếp thu, giải trình ý kiến thẩm định trong chỉnh lý, hoàn thiện dự án luật, pháp lệnh, nghị quyết của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội.
Nâng cao kết quả thi hành án dân sự
Theo quy định, hằng năm Bộ Tư pháp được giao chủ trì, giúp Chính phủ xây dựng, trình Quốc hội báo cáo về kết quả công tác thi hành án, trong đó có thi hành án dân sự. Thời gian qua, công tác này tiếp tục có những chuyển biến rõ rệt, kết quả thi hành xong năm sau cao hơn năm trước, đạt và vượt chỉ tiêu được giao. Năm 2019: số lượng việc và nhất là số tiền đã thi hành xong tăng cao so với năm 2018 và tăng rất cao so với đầu nhiệm kỳ. Cụ thể, đã thi hành xong hơn 579.000 việc, đạt 78,59% (tăng 1,42% so với năm 2018), với số tiền đã thi hành xong trên 52.700 tỷ đồng, đạt 35,43% (tăng đến 52,77% so với năm 2018).
Tuy nhiên, số vụ việc và tiền thụ lý thi hành án dân sự tiếp tục tăng. Các vụ án liên quan đến tín dụng, ngân hàng, tham nhũng có giá trị phải thi hành rất lớn, trong khi việc kê biên, phong tỏa tài sản, truy tìm tài sản trong quá trình điều tra, truy tố, xét xử chưa được quan tâm kịp thời.
Để khắc phục những bất cập này, thời gian tới, Bộ Tư pháp sẽ tiếp tục chỉ đạo các cơ quan thi hành án dân sự tập trung tổ chức thi hành án nhằm nâng cao kết quả thi hành án dân sự, trong đó tập trung vào các vụ án liên quan đến tín dụng, ngân hàng, tham nhũng có giá trị phải thi hành lớn. Bộ cũng đề nghị Quốc hội chỉ đạo các cơ quan tiến hành tố tụng tăng cường các biện pháp kê biên, phong tỏa tài khoản, tài sản của các đối tượng phạm tội ngay từ giai đoạn điều tra để phòng ngừa, hạn chế tẩu tán tài sản. Tòa án nhân dân tối cao, Tòa án nhân dân các cấp trong quá trình xét xử quan tâm hơn đến tính khả thi của bản án, quyết định, nhất là trong các vụ án lớn, đảm bảo các bản án, quyết định của Tòa án có hiệu lực pháp luật phải được thực thi trên thực tế.
Nâng cao hiệu quả công tác kiểm tra tình hình thi hành án hành chính
Thực hiện nhiệm vụ được giao tại Nghị quyết số 55/2017/QH14 và ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ về việc rà soát danh sách các cơ quan và người có thẩm quyền trong các cơ quan hành chính nhà nước là đối tượng phải thi hành án nhưng không thi hành án nghiêm túc 85 vụ việc trong các bản án hành chính của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật, ngày 5/10/2018, Bộ trưởng Bộ Tư pháp đã thừa ủy quyền Thủ tướng Chính phủ ký Báo cáo số 437/BC-CP về việc thực hiện Nghị quyết số 55/2017/QH14 về thi hành Luật Tố tụng hành chính để trình Quốc hội, đại biểu Quốc hội tại kỳ họp thứ 6 theo đúng yêu cầu.
Đáng chú ý, Bộ Tư pháp đã tham mưu, trình Thủ tướng Chính phủ ban hành Chỉ thị số 26/CT-TTg ngày 15/11/2019 về việc tăng cường chấp hành pháp luật tố tụng hành chính và thi hành án hành chính. Chỉ thị thể hiện sự quyết tâm, quyết liệt của lãnh đạo Chính phủ đối với công tác chấp hành pháp luật tố tụng hành chính và thi hành án hành chính nhằm bảo đảm kỷ cương, kỷ luật trong bộ máy hành chính nhà nước
Về kết quả theo dõi thi hành án hành chính từ ngày 1/10/2019 đến 31/3/2020, các cơ quan thi hành án dân sự đã ra văn bản thông báo tự nguyện thi hành án đối với 358 việc; đăng tải công khai 114 quyết định buộc thi hành án; tổ chức làm việc với người phải thi hành án 119 vụ việc; có 32 văn bản kiến nghị xử lý trách nhiệm đối với vụ việc do vi phạm nghĩa vụ thi hành án. Kết quả: thi hành xong 138 việc và đang tiếp tục thi hành 441 việc.
Báo cáo nhận định: Một trong những yêu cầu của việc ban hành Luật Tố tụng hành chính năm 2015 là tăng cường hơn nữa trách nhiệm của chính quyền các cấp trong việc tham gia tố tụng, giải quyết khiếu kiện của người dân đối với quyết định hành chính, hành vi hành chính. Song thực tiễn triển khai thi hành luật cho thấy, tỷ lệ Chủ tịch UBND và người đại diện của UBND không tham gia đối thoại, không tham gia phiên tòa còn cao và có xu hướng ngày càng tăng qua các năm. Theo Báo cáo, có những địa phương, sau khi Luật Tố tụng hành chính năm 2015 có hiệu lực thi hành, Chủ tịch UBND làm văn bản ủy quyền thường xuyên cho Phó Chủ tịch UBND tham gia tố tụng, sau đó Phó Chủ tịch UBND cũng chưa tham gia bất kỳ phiên đối thoại hoặc phiên tòa nào. Có những địa phương, sau khi nhận được thông báo thụ lý vụ án của Tòa án, Chủ tịch UBND hoặc Phó Chủ tịch UBND được ủy quyền có văn bản gửi Tòa án đề nghị được vắng mặt trong tất cả các hoạt động tố tụng mà Tòa án triệu tập. Tại một số địa phương, với phạm vi quản lý, điều hành lớn (như thành phố Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh), lãnh đạo UBND các cấp rất khó sắp xếp lịch làm việc theo giấy triệu tập của Tòa án để tham gia tất cả các giai đoạn của các vụ án hành chính.
Phân tích nguyên nhân của những bất cập này, Bộ Tư pháp cho biết, thi hành án hành chính là lĩnh vực phức tạp, trong trường hợp cơ quan nhà nước là bên phải thi hành án hành chính thì đòi hỏi phải có sự tham gia của nhiều cấp, nhiều ngành, nhất là liên quan đến lĩnh vực đất đai thì việc thi hành án càng trở nên khó khăn do pháp luật về đất đai còn chồng chéo, mang tính lịch sử. Một số Chủ tịch UBND và UBND chưa thực sự quan tâm, chưa xác định rõ trách nhiệm của người đứng đầu đối với công tác thi hành án hành chính; thậm chí có những UBND cấp tỉnh coi công tác thi hành án hành chính là công việc của Cơ quan thi hành án dân sự nên ủy quyền cho cơ quan thi hành án dân sự thực hiện các nhiệm vụ thuộc trách nhiệm thực hiện của UBND...
Bộ Tư pháp đề nghị các bộ, ngành tiếp tục chỉ đạo, quán triệt việc chấp hành nghiêm pháp luật về tố tụng hành chính và thi hành án hành chính đến Chủ tịch UBND, UBND các cấp; tập trung và nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác kiểm tra tình hình thi hành án hành chính tại các cơ quan, địa phương có số lượng vụ việc thi hành án hành chính lớn, phức tạp, kéo dài. Đối với các trường hợp, qua kiểm tra xác định rõ có hành vi chậm thi hành án hành chính sẽ có giải pháp kiểm điểm xử lý nghiêm theo quy định...